Dodatki do wynagrodzenia

Obowiązkowe dodatki do wynagrodzenia to dodatki, które wynikają z przepisów Kodeksu pracy i innych ustaw, które regulują stosunek pracy.

Do obowiązkowych dodatków zaliczamy:

• dodatek za pracę w nocy,
• dodatki wyrównawcze,
• dodatek za pracę w godzinach nadliczbowych,
• dodatek za pracę w niedziele i święta.

Dodatek za pracę w godzinach nadliczbowych

Czas pracy w podstawowym systemie pracy nie może przekraczać 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin w przeciętnie 5-dniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 4 miesięcy.

Pracą w godzinach nadliczbowych jest:

• praca ponad obowiązujące pracownika normy czasu pracy,
• praca wykonywana ponad przedłużony dobowy wymiar czasu pracy wynikający z obowiązującego pracownika systemu i rozkładu czasu pracy.

Praca w godzinach nadliczbowych jest dopuszczalna, jeżeli:

• jest prowadzona akcja ratownicza w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii,
• istnieją szczególne potrzeby pracodawcy (np. polecenie świadczenia pracy z powodu choroby innego pracownika itp.).

Za pracę w godzinach nadliczbowych, oprócz normalnego wynagrodzenia, pracownikowi przysługuje dodatek do wynagrodzenia w wysokości:

• 100% za pracę w godzinach nadliczbowych przypadających w nocy, w niedziele i święta niebędące dla pracownika dniami pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy, w dniu wolnym od pracy udzielonym pracownikowi w zamian za pracę w niedzielę lub w święto, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy,
• 50% za pracę w godzinach nadliczbowych przypadających w dni powszednie, w niedziele i święta będące dla pracownika dniami pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy.

Podstawę obliczenia dodatku do wynagrodzenia stanowi wynagrodzenie zasadnicze pracownika określone stawką miesięczną lub godzinową. Jeżeli taki składnik nie został wyodrębniony, wówczas za podstawę bierze się 60% wynagrodzenia.
Dodatek wyrównawczy
Dodatek wyrównawczy jest rekompensatą różnicy między dotychczas otrzymywanym wynagrodzeniem a nowym w sytuacjach wskazanych w przepisach prawa pracy.

Uprawnionymi do dodatku wyrównawczego są:

• pracownice w ciąży lub karmiące dziecko piersią, gdy zmiana warunków pracy na dotychczas zajmowanym stanowisku pracy, skrócenie czasu pracy lub przeniesienie pracownicy do innej pracy powoduje obniżenie wynagrodzenia,
• pracownikom przez okres nieprzekraczający 6 miesięcy, u których stwierdzono objawy wskazujące na powstawanie choroby zawodowej i w związku z tym przeniesiono ich do innych prac, nienarażających ich na działanie czynników wywołujących te objawy, jeśli powoduje to obniżenie wynagrodzenia,
• pracownikom przez okres do 6 miesięcy, którzy stali się niezdolni do wykonywania dotychczasowej pracy wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej, jeżeli przeniesienie do innej pracy powoduje obniżenie wynagrodzenia.

Dodatek za pracę w niedzielę i święta

Pracownikowi, który wykonuje pracę w niedzielę i święta, przysługuje dzień wolny. Jeżeli nie jest możliwe udzielenie dnia wolnego od pracy we wskazanym w Kodeksie pracy terminie, pracownik nabywa prawo do dodatku do wynagrodzenia w wysokości 100% za każdą przepracowaną w niedzielę lub w święto godzinę.
Przy ustalaniu dodatku za pracę w godzinach nadliczbowych, w tym w niedzielę i święta, stosuje się przepisy obowiązujące przy ustalaniu wynagrodzenia za urlop.
Dodatek za pracę w nocy
Pora nocna obejmuje 8 godzin między godzinami 21.00 a 7.00. Pracującym w nocy jest pracownik, którego rozkład czasu pracy obejmuje w każdej dobie co najmniej 3 godziny pracy w porze nocnej lub którego co najmniej 1/4 czasu pracy w okresie rozliczeniowym przypada na porę nocną.
W stosunku do pracowników wykonujących pracę w porze nocnej stale poza zakładem pracy dodatek za pracę w porze nocnej może być zastąpiony ryczałtem.
Wysokość ryczałtu powinna tak być ustalona, aby odpowiadała przewidywanemu wymiarowi pracy w porze nocnej.
Za każdą godzinę pracy w nocy pracownikowi przysługuje dodatek do wynagrodzenia w wysokości 20% stawki godzinowej wynikającej z minimalnego wynagrodzenia za pracę.

Nieobowiązkowe dodatki do wynagrodzenia mogą zostać wprowadzone w układzie zbiorowym pracy, w regulaminie wynagradzania lub też w umowie o pracę. Ich nieobowiązkowy charakter oznacza, że pracownik nie może domagać się od pracodawcy wypłaty jakiegoś dodatku, jeśli nie jest on przewidziany w przepisach wewnętrznych pracodawcy lub w umowie o pracę pracownik.
Nieobowiązkowe dodatki te mogą być przypisane do danego stanowiska pracy lub powierzonej funkcji. Mogą tez zostać przez pracodawcę uzależnione od spełnienia określonych przesłanek przez pracownika.
Do najpopularniejszych nieobowiązkowych dodatków do wynagrodzenia zaliczymy:

• funkcyjny,
• stażowy,
• za szczególne umiejętności,
• za znajomość języków obcych,
• zmianowy,
• za pracę w warunkach szkodliwych dla zdrowia,
• za niepalenie,
• za zdrowie.

Dodatek funkcyjny

Dodatek funkcyjny przyznawany jest pracownikom kierującym zakładem pracy oraz poszczególnymi komórkami organizacyjnymi. Jest ściśle związany z zajmowanym stanowiskiem, a pracownik nabywa do niego prawo z chwilą objęcia określonej funkcji.
Może być on określany kwotowo lub procentowo w stosunku do wynagrodzenia zasadniczego.

Dodatek stażowy

Dodatek stażowy zwany jest inaczej dodatkiem za wysługę lat. Przysługuje pracownikowi za wypracowanie określonego stażu pracy. Jego wysokość zależy od liczby lat przepracowanych przez daną osobę. Najczęściej wysokość dodatku stażowego określana jest procentowo w stosunku do wynagrodzenia zasadniczego.

Dodatek za szczególne umiejętności

Dodatek za szczególne znajomości przyznawany jest pracownikom posiadającym wysokie kwalifikacje zawodowe. Może go na przykład pracownik z tytułem naukowym, absolwent studiów podyplomowych czy też pracownik legitymujący się dyplomami lub zaświadczeniami o ukończeniu specjalistycznych kursów.

Dodatek za znajomość języków obcych

Przyznawany jest pracownikom, którym znajomość języków obcych jest niezbędna do wykonywania codziennych obowiązków służbowych. Pracownik musi legitymować się określonym certyfikatem znajomości języka obcego (najczęściej wyższego stopnia). Dodatek ten określany jest zazwyczaj jako stała stawka miesięczna.

Dodatek zmianowy

Dodatek zmianowy może być przyznany pracownikom zatrudnionym w systemie pracy zmianowej i przysługuje za pracę świadczoną na innej niż pierwsza zmiana.
Dodatki do wynagrodzenia za wykonywanie pracy w systemie zmianowym przyznawane są zwykle za każdą godzinę pracy na drugiej lub trzeciej zmianie.
Dodatek za pracę w warunkach szkodliwych
Przyznawany jest za wykonywanie pracy w trudnych, uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia warunkach.
Dodatek za pracę w warunkach szkodliwych dla zdrowia, uciążliwych lub niebezpiecznych, ustalany jest zwykle jako procent od stawki zaszeregowania i ma stanowić rekompensatę za wykonywanie prac w tych warunkach. Pracodawca powinien ustalić wykaz stanowisk pracy, na których pracę uznaje się za wykonywaną w warunkach szkodliwych, uciążliwych lub niebezpiecznych.

Dodatek za niepalenie

Pracodawcy wyróżniają pracowników, którzy nie palą. Warunki nabycia przez pracownika prawa do dodatku za niepalenie mogą być ukształtowane przez pracodawcę w sposób dowolny. Jednak nie mogą naruszać powszechnie obowiązujących przepisów prawa pracy.

Dodatek za zdrowie

Dodatek za „niechorowanie” przyznawany jest pracownikom, którzy nie korzystają ze zwolnień lekarskich. Premia za „niechorowanie” wynagradza pracowników za przepracowanie pełnego czasu pracy bez nieobecności w pracy.