Umowy cywilnoprawne

Zatrudnianie osób na podstawie umów cywilnoprawnych jest dla pracodawcy korzystniejsze niż w ramach stosunków pracy. Zawieranie umów cywilnoprawnych obwarowane jest zdecydowanie mniejszą liczbą obowiązków, ciążących na zatrudniającym. Ponadto realizacja obowiązków wynikających z Kodeksu pracy wiąże się z wysokimi kosztami, np. urlopy wypoczynkowe, nadgodziny, szkolenia bhp, badania lekarskie. Zawierając umowę cywilnoprawną, należy jednak ustalić, czy rodzaj i sposób wykonywanej pracy nie spełnia warunków właściwych dla umów o pracę. Jeżeli okaże się, że warunki są spełnione, to zawarcie umowy cywilnoprawnej będzie uznane za nawiązanie stosunku pracy. Stanowi to wykroczenie podlegające karze grzywny do 5 tys. zł. Bez względu na nazwę zawartej przez strony umowy, jeżeli zatrudnienie odbywa się na warunkach określonych w art. 22 § 1 k.p., jest zatrudnieniem na podstawie stosunku pracy. Najpopularniejszymi formami cywilnoprawnego zatrudnienia pozostają umowa zlecenia i umowa o dzieło.

Umowa o dzieło

Przez umowę o dzieło przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, a zamawiający do zapłaty wynagrodzenia.

Strony. Stronami umowy są:

• przyjmujący zamówienie (wykonawca), który zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła (rezultatu pracy lub twórczości),
• zamawiający, zobowiązany do zapłaty wynagrodzenia.

Istota umowy. Umowa o dzieło jest umową rezultatu (w przeciwieństwie do umowy zlecenia). Przyjmujący zamówienie odpowiada za rezultat pracy. Ten rezultat powinien być w umowie określony, a jego osiągnięcie musi być uważane przez strony za pewne. Dzieło może mieć charakter materialny, jak też niematerialny, ale musi być utrwalone w przedmiocie materialnym, np. rezultat intelektualny utrwalony w postaci książki, projektu, np. nie jest dziełem nauczanie języka obcego w ramach lektoratu.

Forma. Umowa o dzieło może być zawarta w dowolnej formie. Jednakże przy wartości świadczenia przekraczającej 2 tysiące złotych powinna być zachowana forma pisemna dla celów dowodowych.

Wynagrodzenie. Umowa o dzieło jest zawsze odpłatna. Wysokość wynagrodzenia oraz zasady jego wypłaty powinny być określone w umowie. W razie braku odpowiedniego postanowienia umownego stosuje się przepisy ustawy. Wynagrodzenie może być określone ryczałtowo lub wynikać z przyjętego kosztorysu.

Obowiązki wykonawcy. Podstawowym obowiązkiem przyjmującego zamówienie jest wykonanie dzieła w sposób prawidłowy i w umówionym terminie. Jeżeli wykonanie dzieła wymaga użycia odpowiednich materiałów, strony określają w umowie, kto je dostarcza. Dostarczone materiały nadające się do wykonania dzieła powinny być użyte w odpowiedni sposób, a jeżeli nie zostały zużyte, to przyjmujący zamówienie powinien je zwrócić zamawiającemu. Wykonawca może powierzyć wykonanie dzieła innej osobie, chyba że co innego wynika z umowy.

Umowa zlecenia

Przez umowę zlecenia przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do dokonania określonej czynności prawnej dla dającego zlecenie. Przez czynność prawną rozumie się także czynności, które zmierzają do wywołania zmian w sferze prawnej. Umowa, w której przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do zawarcia dla dającego zlecenie np. umowy sprzedaży, pożyczki, najmu i do starannego działania (a nie do osiągnięcia konkretnego rezultatu) – jest umową zlecenia.

Strony. Stronami umowy zlecenia są:

• zlecający wykonanie określonej czynności prawnej, czyli zleceniodawca, oraz
• przyjmujący zlecenie wykonania określonej czynności prawnej, czyli zleceniobiorca.

Istota. Umowa zlecenia jest umową starannego działania, w przypadku której zleceniobiorca odpowiada jedynie za niedołożenie należytej staranności. Jedną z licznych cech odróżniających umowę zlecenia od umowy o pracę jest możliwość powierzenia wykonania zlecenia osobie trzeciej, chyba że co innego wynika z treści samej umowy lub zwyczaju, ewentualnie gdy jest do tego zmuszony przez okoliczności. Wówczas jest obowiązany niezwłocznie powiadomić o tym fakcie zleceniodawcę.

Wprawdzie brak tu jest zasady podporządkowania, jednakże przyjmujący zlecenie, co do zasady, powinien kierować się wskazówkami zleceniodawcy, co do sposobu świadczenia usługi.

Forma. Umowa zlecenia może być zawarta w dowolnej formie, chyba że łączy się z pełnomocnictwem, dla którego jest wymagana szczególna forma (np. z pełnomocnictwem ogólnym).

Wynagrodzenie. Umowa zlecenia może być odpłatna lub nieodpłatna. W razie wątpliwości domniemywa się odpłatność zlecenia. Oznacza to, że gdy z umowy nie wynika wyraźnie, że jest nieodpłatna, to znaczy, że jest odpłatna.

Rozwiązanie umowy. W przypadku umowy zlecenia brak jest tak charakterystycznego dla kodeksowego stosunku pracy trybu wypowiedzenia umowy. Zarówno dający zlecenie, jak i przyjmujący może je wypowiedzieć w każdym czasie bez podawania przyczyny. Gdy wypowiedzenia dokonuje zleceniodawca z ważnego powodu, powinien zwrócić zleceniobiorcy wydatki oraz zapłacić odpowiednią część wynagrodzenia. Natomiast gdy wypowiada umowę bez ważnych powodów, powinien ponadto naprawić zleceniobiorcy wyrządzoną tym szkodę.

Podobnie, gdy zlecenie było odpłatne, a wypowiedzenia dokonuje zleceniobiorca bez ważnego powodu, odpowiada za wyrządzoną szkodę.